Liệu trong Tiếng Việt các từ này mang nghĩa giống nhau không? 

Thực tế có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến việc đọc “chính”thành “chánh”, đọc “được”thành “đặng”và những hiện tượng tương tự.

Trước hết xin nói về “chính”và “chánh”. Đây vốn là hai cách phiên âm của chữ Hán 正 mà âm thông dụng hơn là “chính”. Tuy nhiên nói “chánh” là âm địa phương thì cũng không đúng vì nó cũng xuất hiện trong các từ toàn dân, chẳng hạn như “ chánh án”, “chánh tổng”, “chánh sứ”...

Thực tế ngay cả trong Tiếng Trung một từ cũng có nhiều cách đọc khác nhau, tuỳ theo phiên âm của mỗi địa phương. Điều này hẳn do tiếng Trung được lan truyền trên một vùng lãnh thổ rộng lớn, tạo ra sự tam sao thất bản.

Chẳng hạn trong tiếng Quảng Đông, chữ 正 có hai cách đọc là “zeng” và “zing”. Vì vậy tuỳ theo người Việt tiếp thu lối phát âm của nơi nào mà sẽ có cách phiên âm tương ứng. Việc tồn tại song song hai từ “chính”, “chánh” hẳn là do dó mà ra.

Còn về “được”và “đặng”thì bản thân chữ “được” là phiên âm của chữ “đắc”（得) trong Tiếng Trung (theo học giả An Chi). Chữ này trong âm Quan Thoại đọc là “de” rất gần với với “được”, còn trong âm Quảng Đông đọc là “dak” rất gần với “đắc”.

Tuy nhiên, tôi không cho rằng “đặng” là biến âm từ “đắc” mà ra vì nếu thế hẳn “đặng” phải được dùng ở cả các tỉnh phía Bắc nhưng chúng ta lại thấy từ này chủ yếu trong phương ngữ miền Nam. Vậy rất có thể “đặng” là cách nói trại đi của “được” do kiếng huý một vị quan nào đó.

Tục kiêng huý rồi nói trại đi rất phổ biến trong Nam Bộ vào khoảng thế kỷ 17–19, chẳng hạn “hoàng” thành “huỳnh” (do kiêng tên chúa Nguyễn Hoàng), “chu” thành “châu” (do kiêng tên chúa Nguyễn Phúc Chu), “thì” thành “thời” (do kiêng huý vua Tự Đức)… Về “được” thành “đặng” thì chưa có tư liệu, hẳn vì đây chỉ là tục kiêng huý một chức quan nhỏ mà thôi.

Nói tóm lại có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng biến âm trên, nhưng nhìn chung có hai nguyên nhân chính là do các cách phiên âm khác nhau của cùng một chữ gốc Hán và do kiêng huý. Tuỳ theo phạm vi phổ biến mà các biến âm này được xếp vào từ địa phương hay toàn dân.

Trọng Nghĩa - Tiếng Việt giàu đẹp

Từ ghép hiếm gặp - 'Miên viễn' có nghĩa là gì?

Có thể thấy đây là một từ do người Việt sáng tạo ra bằng cách ghép các yếu tố Hán Việt. Tuy nhiên, từ này đang dần dần biến mất khỏi cuộc sống.

Theo Reuters và The Guardian, tại Cairo, hôm qua (13/2) Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi đã có các cuộc hội đàm với Giám đốc CIA William Burns, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al-Thani nhằm đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza, bảo vệ dân thường và chuyển thêm viện trợ vào dải đất ven biển này. 

Người phát ngôn an ninh quốc gia Mỹ John Kirby và cơ quan thông tin nhà nước Ai Cập cho biết, các cuộc đàm phán diễn ra nghiêm túc và hiệu quả nhưng vẫn chưa đạt được đột phá nhằm dẫn tới một thỏa thuận cuối cùng. Các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục, quan chức Mỹ tiết lộ. 

Tuyên bố của Ai Cập không đề cập tới Israel. Được biết, phái đoàn Israel đã rời Cairo và về nước và văn phòng Thủ tướng Israel hiện chưa trả lời bình luận.

Trước đó, một quan chức Palestine cho hay, các bên đang tìm kiếm một công thức được Hamas chấp nhận, trong đó đề cập tới việc Israel cam kết chấm dứt các hoạt động quân sự và rút khỏi Gaza. 

Các cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh ngày càng có nhiều lời kêu gọi Israel hoãn kế hoạch tấn công Rafah. Thành phố Rafah, với dân số trước xung đột vào khoảng 300.000 người, hiện tràn ngập người vô gia cư sinh sống trong các lều trại và nơi trú ẩn tạm thời.

Israel tuyên bố muốn gột sạch các chiến binh Hamas khỏi nơi ẩn náu tại Rafah và giải thoát cho các con tin Israel đang bị giam giữ ở đó. Quân đội Israel tuyên bố đang lên kế hoạch sơ tán dân thường Palestine khỏi đây song vẫn chưa có kế hoạch nào được đưa ra. Các cơ quan viện trợ cho biết, những người phải di dời không còn nơi nào khác để đi trong vùng lãnh thổ tan hoang. 

Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) phụ trách điều phối các vấn đề nhân đạo và cứu trợ khẩn cấp Martin Griffiths cho biết, một cuộc tấn công trên bộ của Israel nhằm vào Rafah sẽ khiến việc cứu trợ nhân đạo gần như không thể thực hiện được. "Chiến dịch quân sự tại Rafah sẽ dẫn tới một cuộc thảm sát ở Gaza", quan chức LHQ trên nói. 

Cư dân Rafah cho biết, đêm qua xe tăng Israel đã pháo kích khu vực phía đông của thành phố này và trong những ngày gần đây nhiều người đã bắt đầu rời thành phố. Thành phố Rafah nằm gần Ai Cập song Cairo đã nói rõ về việc không cho phép người tị nạn di cư qua biên giới. Khoảng 1/2 trong số 2,3 triệu dân của Gaza đang ở Rafah. 

Erling Haaland đầu quân Dortmund theo bản hợp đồng 4 năm rưỡi

Bourussia Dortmund vừa công bố bản hợp đồng với đoạn video clip ngắn trên Twitter, kèm theo đó là hình ảnh Erling Haaland cầm áo đấu màu vàng truyền thống của CLB.

Quyết định sang Đức chơi bóng của Haaland khiến cả MU lẫn Juventus ngỡ ngàng, bởi những ngày qua giới truyền thông đồn đoán đây là hai điểm đến lý tưởng của cầu thủ 19 tuổi này.

Đích thân Solskjaer đã bay sang Áo để thuyết phục Haaland gia nhập đội chủ sân Old Trafford. Tuy nhiên, chân sút người Na Uy quyết định điểm đến tương lai là Dortmund.

Đây là môi trường phù hợp cho quá trình phát triển của Erling Haaland, bởi Dortmund vốn có truyền thống ươm mầm tài năng. Hơn nữa, Bundesliga cũng là giải đấu ít áp lực hơn Ngoại hạng Anh.

Đại diện của Erling Haaland - siêu cò Mino Raiola đóng vai trò quyết định trong thương vụ trên. Ông khuyên nhủ thân chủ không nên đến MU ở thời điểm hiện tại, tập trung vào việc rèn giũa tài năng để vươn lên trở thành tiền đạo hàng đầu Thế giới.

Erling Haaland nổi lên ở Champions League mùa này

Mùa giải này, Haaland đã gây ấn tượng mạnh trong màu áo RB Salzburg với 28 bàn thắng ở 22 trận ra sân. Đặc biệt, anh có đến 8 pha lập công tại vòng bảng Champions League.

Về phần MU, sau khi mua hụt Haaland, Solskjaer sẽ phải chuyển hướng sang những chân sút khác như Moussa Dembele, Richarlison, Jadon Sancho hay Timo Werner.

*An Nhi

PGS-TS Bùi Hoài Sơn khẳng định TPHCM là thị trường phát triển công nghiệp văn hóa lớn nhất của đất nước. Trong đó, 3 trụ cột chính gồm thể chế, hạ tầng và con người là điều cần được chú trọng để phát triển văn hóa. 

Theo ông, công nghiệp văn hóa là làm cho các lĩnh vực này chuyên nghiệp hơn, đi đúng theo quy luật thị trường. Theo đó, lấy con người là trung tâm, coi công nghiệp văn hóa là một phần trong sự phát triển kinh tế của đất nước. 

Ông Sơn dẫn chứng câu chuyện Bộ trưởng Văn hóa Singapore dẫn đầu một phái đoàn đến Los Angeles (Mỹ) để gặp gỡ các nhà tổ chức sự kiện và mời Taylor Swift tới biểu diễn, tạo hiệu ứng lớn về kinh tế - xã hội.

Đây là bài học với nhà quản lý lẫn các cá nhân, đơn vị thuộc lĩnh vực này trong nước. Về lâu dài, ông Sơn cho rằng cần sự chung sức của các bên liên quan. Nhà nước chỉ đóng vai trò gián tiếp, là "cánh tay nối dài" hỗ trợ hoạt động văn hóa - nghệ thuật. 

Ông Tô Đình Tuân - Tổng Biên tập Báo Người Lao Động phát biểu, lợi nhuận từ công nghiệp văn hóa trở thành mũi nhọn tại một số quốc gia. Chẳng hạn, chỉ riêng nhóm nhạc thần tượng BTS mỗi năm mang lại cho kinh tế Hàn Quốc 5 tỷ đô. 

Theo ông Tuân, dân số Việt Nam đông hơn Hàn Quốc. Văn hóa nước ta cũng có nhiều tiềm năng, hoàn toàn không thua kém nước bạn nhưng vẫn chưa có nhiều hoạt động hay dự án xứng tầm, mang đến sự phát triển và tiềm năng lâu dài cho xã hội. 

Ông Nguyễn Ngọc Hồi - Phó Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TPHCM lý giải sự thành công của văn hóa Hàn Quốc không chỉ một sớm một chiều. Điều này đòi hỏi chiến lược đường dài từ các cơ quan ban ngành. 

Trong đó, truyền thông cũng là một trụ cột quan trọng trong việc phát triển công nghiệp văn hóa. Truyền thông với vai trò đi trước, tiếp thu ý kiến của người dân và từ đó có sản phẩm văn hóa phù hợp. 

Ông Hồi thông tin TPHCM đang trình đề án xây dựng thương hiệu và hình ảnh thành phố với nhiều sản phẩm văn hóa. Mục tiêu chung của cơ quan quản lý là làm sao nâng tầm văn hóa và hướng ra thế giới. Theo kế hoạch, mỗi tháng sẽ có 1 sự kiện, sản phẩm văn hóa góp phần phát triển xã hội – du lịch, đặc biệt năm 2025 hướng tới kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. 

Khi công nghiệp văn hoá trở thành "ngọn hải đăng" 

Đạo diễn Lê Quý Dương cho rằng trụ cột đầu tiên phải bàn tới là vấn đề cơ chế. Nhiều năm qua, các đơn vị phát triển văn hóa theo hướng phong trào, thay vì xây dựng đời sống văn hóa. Theo ông, đây là cơ chế không phù hợp với công nghiệp văn hóa hiện tại.

Việc sử dụng kinh phí văn hóa của một số nơi chưa phù hợp, khiến các hoạt động thiếu hiệu quả, không mang lại sức bật cho ngành. 

Ông Dương dẫn chứng ở Australia, chính phủ đều tạo cơ hội công bằng để các đơn vị cá nhân tự do phát triển theo hướng "xã hội hóa". Các sân khấu sẽ tham gia "đấu thầu", đăng ký để được duyệt dự án do cơ quan chức năng ấn hành hàng năm. Điều này góp phần tạo sự thông thoáng, mở rộng khả năng sáng tạo cho các ê-kíp nghệ thuật, đồng thời phát hiện những nhân tố tiềm năng để phát triển công nghiệp văn hóa. 

"Ở nước ngoài không có chuyện một năm nhà hát nhận chừng đấy tiền mà không có dự án nào đi vào lòng công chúng", ông Lê Quý Dương nói.

Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng bày tỏ nỗi trăn trở về thế hệ kế thừa, thông qua việc đào tạo nhân lực hiện tại. Bên cạnh chuyên môn tay nghề, anh mong các bạn trẻ được tạo điều kiện để học hỏi, tiếp cận cách làm việc ở môi trường quốc tế. 

Trong khi điện ảnh Hàn Quốc có khoảng cách quá xa với Việt Nam, Nguyễn Quang Dũng đề xuất mọi người nên nhìn sang Thái Lan. Nước này có chính sách thông thoáng, mở cửa chào đón các đoàn làm phim quốc tế. Họ hỗ trợ tối đa về chính sách, thuế, phương tiện, bối cảnh… giúp ê-kíp các nước thuận lợi hoàn thành dự án. 

Việc tạo cơ chế thông thoáng là cách hữu hiệu để thu hút các đoàn phim nước ngoài đến với Việt Nam, cũng là cầu nối để lực lượng trong nước cọ xát, tiếp thu kinh nghiệm từ họ. 

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng và chính sách cũng là rào cản khiến chúng ta khó phát triển văn hóa. Ông Phạm Đình Tâm – đại diện Công ty IME Việt Nam, đơn vị đưa nhóm BlackPink về biểu diễn tại Việt Nam cho biết cơ chế của Việt Nam phức tạp, khiến các đối tác nước ngoài ngại làm việc. Từ việc xin giấy phép hoạt động, các quy định liên quan khá nhiêu khê đối với các nhà tổ chức. 

Địa điểm biểu diễn được xem là yếu tố hạn chế khiến các nhà sản xuất, nghệ sĩ nước ngoài e ngại chọn TPHCM làm điểm đến. Các nơi làm show đều được xây dựng từ 20 năm trước, cơ sở vật chất xuống cấp theo thời gian, trong khi tiêu chuẩn của ngôi sao quốc tế ngày càng cao. 

Từ cuộc tọa đàm, PGS-TS Bùi Hoài Sơn đưa ra giải pháp cho các vấn đề gây vướng mắc, tồn tại, hạn chế công nghiệp văn hóa. Một là, quan tâm tài năng sáng tạo, hoàn thiện hệ thống giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghệ thuật. Từ đó, phát triển ngành công nghiệp văn hoá ở Việt Nam.  

Hai là, xây dựng thương hiệu đặc trưng của mỗi doanh nghiệp, địa phương. Ba là, chú ý đến công nghệ mới, khai thác giá trị của công nghệ để nâng cao chất lượng các sản phẩm văn hóa. Thứ tư, đầu tư các lĩnh vực giáo dục, truyền thông… nhằm tạo ra sự quan tâm rộng rãi đến công nghiệp văn hóa.

"Tôi mong muốn công nghiệp văn hoá trở thành 'ngọn hải đăng' dẫn dắt các ngành công nghiệp khác tại TPHCM phát triển vượt bậc", ông nói. 

Ảnh: BTC, tư liệu